Ondernemers in Bulgarije en Roemenië

Even voorstellen…

Nederlandse ondernemers exporteerden in 2017 voor bijna 1 miljard euro naar Bulgarije. Buurland Roemenië behoort tot de top 30 van belangrijkste exportmarkten van Nederland. Wij stellen je twee bedrijven voor die al zakendoen in deze kansrijke regio. Gert Holstege (DEGIRO) vertelt over zijn eerste stappen in Sofia en Albo Deuren licht toe hoe zijn voet aan wal zette in Roemenië.  In dit artikel beginnen we met Abo Deuren, van Albo Deuren BV.

Albo Deuren

Albo Deuren BV kocht in 2007 al geruime tijd binnendeuren in bij VBN Doors Srl. in Arad, Roemenië. De toenmalige Nederlandse eigenaar wilde het bedrijf verkopen om gezondheidsredenen. In de strategie van Albo Deuren BV paste de overname. Albo Deuren BV die bekend stond als allround deurenhandelaar wilde door toenemende krapte in de bedrijfskolom haar focus verleggen naar productie. 

Overname  

De politieke ontwikkelingen in Roemenië kort voor de eeuwwisseling, de economische perspectieven, de nog altijd goedkope arbeid en de goede en relatief snelle bereikbaarheid maakten de beslissing niet moeilijk. Medio 2007 was de aandelenoverdracht een feit. VBN Doors Srl. was er echter slecht aan toe. Weinig omzet (Albo Deuren was toen al goed voor 90 procent van de omzet), oude machines, slechte arbeidsomstandigheden en een corrupte organisatie. 

Focus op pijnpunten 

In de eerste jaren lag de focus op deze pijnpunten. Door heldere afspraken en een gewijzigd  100 procent Roemeens management werd een snelle verbetering bereikt in rendement en bedrijfsvoering. Ook monitoring zowel technisch als administratief–economisch vanuit Nederland droegen daaraan bij. Door investeringen in verbeterde arbeidsomstandigheden zoals verwarming, ventilatie, bedrijfskleding en PBM’s werd de arbeidsethos verbeterd.  

In 2010 en 2013 tekende VBN Doors srl. in voor de tweede en derde Europese subsidietenders om diepte-investeringen in gebouwen en machines te realiseren. Het eerste traject werd met een Nederlandse consultant gedaan. Zelfs een presentaties bij het ministerie van SME in Boekarest, lobby’s en ondersteuning van de ambassade leiden niet tot het beoogde resultaat. De tweede poging onder supervisie van Roemeense consultants mislukte tevens. Toch werden stapsgewijs kleinere investeringen gedaan in machines en installaties. Veel ervaringen werden opgedaan met de Roemeense wet- en regelgeving die niet altijd duidelijk en eenduidig was. Ook bevreemde ons vaak de handelwijze van overheidsinstanties en ambtenaren. 

Positieve resultaten 

Ondanks de economische crisis in Europa werden er toch positieve resultaten behaald. De bovengenoemde maatregelen en het integere Roemeens management waren daarvan de basis.Valutarisico’s waren niet de belemmering om de winsten in Roemenië te laten, waardoor het bedrijf een sterke liquiditeit en solvabiliteit verkreeg. Het bedrijf ontwikkelde zich veder en ging een breder assortiment deuren produceren, verwierf het Nederlandse KOMO keurmerk en werd ISO- en FSC gecertificeerd. 

Nieuwbouw 

In 2017 werd de beslissing genomen de diepte-investeringen, waarover al lang werd gesproken en die steeds meer nodig bleken, uit te gaan voeren. Eind 2017 werd begonnen met omvangrijke nieuwbouw van een productiehal, spuiterij en magazijn. Eind 2018 werden daarin machines, en installaties geplaatst. De verwachting is dat in 2019 een moderne fabriek klaar is om ook de eerste stappen te zetten op de Roemeense markt. Albo en VBN verwachten dat ook in Roemenië markt is voor het hogere segment deuren wat in Arad wordt geproduceerd.

Naast Albo Deuren spraken wij Gert Holstege over zijn eerste stappen in Bulgarije. Dit interview is in het Engels afgenomen.

DEGIRO 

My name is Gert Holstege and I represent DEGIRO, a pan-European stock broker. We are licensed by the Dutch financial authorities which under EU regulation allows us to service clients in all EU countries. While our headquarters is based in Amsterdam it made sense for us to nearshore a European service center in order to service other EU countries.

Easy to set up 

In 2014 I set out to Sofia, Bulgaria. I had never been to Bulgaria and was prejudiced about crime and corruption. However, on the first trip I noticed the H&M, McDonalds, Starbucks and felt Sofia is very common to other European capitals. We could easily negotiate office space and find a lawyer and an accountant. Everybody on these levels spoke good English and so does most of the younger generation. With a lawyer and accountant, which are not expensive in Bulgaria, it was easy to set up a legal entity and comply with local rules and regulations.

Integrity levels are high 

In my first month I needed to arrange things both private and for business. Local people started to advise me in negative ways. “Don’t put your bike outside, it will get stolen. Don’t buy a car they will plunder it. Don’t live in that neighborhood, they will rob you.” However, I did buy a car, do live in that neighborhood and did put our bikes outside. In the four years living here, nothing ever happened. We actually had employees leaving wallets and phones in the taxis and they are always returned to the owners. I have double paid invoices or overpaid items, in such scenario’s we almost always receive a phone call where to return the excess funds. It is my experience that integrity levels of the general population is high.

Crime levels are low 

EU statistics show that crime levels are very low in Bulgaria, also when compared to the Netherlands. I don’t believe this is under reporting because most Bulgarians will report to get insurance money or the stolen property back. I on the other hand never filled a report when my bike got stolen in Amsterdam, which happened more than once. We now employ over 80 people in Sofia of which half of them live in company arranged housing. To this date none of those houses has ever been broken in to. This means my experience is not a statistical anomaly.

Labor and tax institutions 

Employing over 80 people does mean you have to organize things professionally and you will get to deal with labor and tax institutions. I have found dealing with these institutions is mostly based on common sense and regulation to be predictable. Yes, there is still a lot of paperwork, but it is very repetitive. This allows one to build a process to deal with the bureaucracy. Labor capable of supporting such process is not expensive and easy to find. In my view this makes the bureaucracy a manageable problem.

Infrastructure for a service hub like us is fine. Most modern office buildings have multiple connections to the power grid and its easy to arrange multiple ISPs. I do advice to back up every connection as outages are more frequent than in the Netherlands but with a double setup we have never lost the ability to operate in the 4 years we are active in Sofia.

Anti-money-laundering (aml) processes 

DEGIRO has part of her anti-money-laundering (aml) processes set up in Sofia. I’ve found that the Bulgarian staff is actually surprisingly good in maintaining such processes. People do what they’re asked and don’t deviate from the process. It was no surprise for me to see Bulgaria in the top 6 of the 2018 Basel aml index out of 179 countries while the Netherlands is in the middle group. 

Attractive  

The 10% flat tax, low cost of housing, relatively cheap labor, good infrastructure, EU regulation and properly working institutions leads me to believe the major cities in Bulgaria are very attractive to any company that operates online, the ict sector or service industry. An add on is that Sofia airport offers daily flights to all major European destinations. Many low-cost carriers have connections which keeps Bulgaria connected to the rest of the EU.

Then the quality of life, I live here with my wife and 3 daughters. Having a western level income in Bulgaria means you’re a high earner. Living space, leisure activities and shopping are very affordable. The weather is generally very sunny and the nature around the city is amazing. I live 15 min from a ski piste which is also open at night. Cities like Londen and Amsterdam, in my view, don’t offer the same experience. Education for my children is private, in english and of a high level. 

No needs for local licenses 

It is very important to understand we don’t service the local market, we don’t need local licenses and we are not competitive to any local parties. I do believe corruption is a problem that needs to be addressed and have heard stories of unfair practices. But we have never experienced such problems ourselves. I also believe that the reputation of Bulgaria is too low for what it should be. The continuous stories about corruption in international media together with a very negative selfview of the local population feeds this negative image. Bulgaria must improve her reputation in order to attract businesses like ourselves. The administration must communicate positive stories such as ours, not only internationally but also nationally. This will attract modern companies and create high quality jobs. This in turn, I believe, is part of the solution for Bulgaria’s biggest problem, young Bulgarians leaving the country in search for opportunities. 

Met medewerking van de Nederlandse ambassades in Bulgarije & Roemenië.